Parkinson hastalığı ilerleyici bir nörolojik hastalıktır. Birinci işaretler hareket ile ilgili sorunlardır. Bedenin düzgün ve koordine kas hareketleri, beyindeki dopamin ismi verilen bir husus ile mümkün olmaktadır. Dopamin, beynin “substantia nigra (kara kütle)” olarak isimlendirilen bir kısmında üretilir. Parkinson hastalığında, substantia nigra hücreleri ölmeye başlar. Substantia nigra hücreleri öldüğünde, dopamin düzeyleri azalır. Hücre sayısı yüzde 60 ila 80 oranında düştüğünde, parkinson hastalığının belirtileri ortaya çıkmaya başlar.

Kronik olan ve vakitle berbatlaşan bir hastalık olan parkinson hastalığının tedavisi yoktur.

Parkinson hastalığının belirtileri

Parkinson hastalığının erken belirtilerinden kimileri birkaç yıl boyunca motor sorunlardan evvel gelebilir. Bu belirtiler:

– Koku alma kabiliyetinde azalma (anosmi)
– Kabızlık
– Küçük, dar el yazısı
– Ses değişiklikleri

Görülen dört ana motor sorunu:

– Titreme (istirahatte meydana gelen sallanma)
– Yavaş hareketler
– Kolların, bacakların ve gövdenin sertliği
– İstikrar ve düşme problemleri

İkincil belirtiler şunlardır:

– Donuk, boş yüz sözü
– Yürürken takılma eğilimi
– Boğuk, düşük sesli konuşma
– Geriye hakikat düşme eğilimi
– Yürürken sallanan kolda azalma

Daha şiddetli belirtiler ortasında şunlar olabilir:

– Cildin yağlı kısımlarında, seboreik dermatit olarak bilinen lapa lapa beyaz yahut sarı pullar
– Önemli bir cilt kanseri tipi olan melanom riskinde artış
– Uyku sırasında konuşma ve hareket dahil uyku bozuklukları
– Depresyon
– Anksiyete
– Halüsinasyonlar
– Psikoz
– Dikkat ve hafıza ile ilgili meseleler
– Görsel-mekansal bağlarda zorluk

Parkinson hastalığının erken belirtileri tanınmayabilir. Bedeniniz, sizi bu zorluklarla müsabakadan yıllar evvel hareket bozukluğu konusunda uyarmaya çalışabilir.

Parkinson hastalığının nedenleri

Parkinson hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir. Hem genetik hem de çevresel bileşenlere sahip olabilir. Birtakım bilim adamları, virüslerin parkinsonu tetikleyebileceğini düşünüyor. Düşük düzeylerde dopamin ve dopamini düzenleyen bir husus olan norepinefrin, parkinson hastalığı ile ilişkilendirilmiştir. Lewy cisim denilen olağandışı proteinler de parkinson hastalarının beyninde bulunmuştur. Bilim adamları Lewy’nin, parkinson gelişiminde ne üzere bir rol oynadığını bilmiyorlar.

Bilinen bir neden olmasa da, araştırmalar, parkinson hastalığı riski daha yüksek olan insan kümelerini belirledi. Bunlar:

Cinsiyet: Erkeklerin parkinson hastalığına yakalanma ihtimalleri bayanlardan bir buçuk kat daha yüksektir.
Irk: Beyazların parkinson hastalığına yakalanma ihtimalleri siyahilere nazaran daha yüksektir.
Yaş: Parkinson hastalığı çoklukla 50 ila 60 yaşları ortasında görülür. Yalnızca hadiselerin yüzde 5-10’unda 40 yaşından evvel ortaya çıkar.
Aile hikayesi: Parkinson hastalığına yakın aile üyeleri olan şahısların de parkinson hastalığına yakalanma mümkünlüğü daha yüksektir.
Toksinler: Birtakım toksinlere maruz kalmak parkinson hastalığı riskini artırabilir.
Baş travması: Baş travması yaşayan bireylerin parkinson hastalığına yakalanma mümkünlüğü daha yüksektir.

Parkinson hastalığı evreleri

Parkinson hastalığı ilerleyici bir hastalıktır. Belirtileri ekseriyetle vakitle kötüleşir.

Birçok tabip kademeleri sınıflandırmak için Hoehn ve Yahr ölçeğini kullanır. Bu ölçek semptomları beş evreye ayırır ve sıhhat uzmanlarının hastalık belirtilerinin ne kadar gelişmiş olduğunu bilmelerine yardımcı olur.

Evre 1: Evre 1 parkinsonun en hafif formudur. O kadar hafiftir ki, aslında, göze çarpan semptomlarla karşılaşmayabilirsiniz. Belirtiler, günlük hayatınıza şimdi müdahale etmeyebilirler.
Evre 2: 1. evreden 2. evreye geçiş, aylar hatta yıllar sürebilir. Her insanın tecrübesi farklı olacaktır. Bu evrede, kas sertliği, titreme, yüz sözlerinde değişiklikler üzere belirtilerle karşılaşabilirsiniz. Kas sertliği günlük vazifeleri zorlaştırabilir. Bu kademede, belirtiler bedenin her iki tarafında da ortaya çıkabilir. Duruş, yürüyüş ve yüz sözlerindeki değişiklikler daha bariz olabilir.
Evre 3: Bu orta basamakta belirtiler bir dönüm noktasına ulaşır. Yeni semptomlar yaşama ihtimaliniz olmasa da, belirtiler daha besbelli olabilirler. Ayrıyeten, günlük işlerinizin tümüne müdahale edebilirler. Hareketler besbelli halde yavaşlar ve bu da faaliyetleri yavaşlatır. İstikrar sıkıntıları da daha kıymetli hale gelir, bu nedenle düşüşler daha yaygındır. Fakat 3. evredeki parkinson hastaları ekseriyetle fazla yardım almadan etkinliklerini tamamlayabilirler.
Evre 4: Evre 3’ten evre 4’e ilerleme, kıymetli değişiklikleri beraberinde getirir. Bu noktada, bir yürüteç yahut yardımcı aygıt olmadan ayakta durmakta büyük zorluk yaşayabilirsiniz. Tepkiler ve kas hareketleri de kıymetli ölçüde yavaşlar. Yalnız yaşamak inançlı olmayabilir.
Evre 5: Bu en ileri evrede, şiddetli belirtiler 24 saat yardımın yapılmasını mecburî kılmaktadır. İmkansız olmasa bile ayakta durmak güç olacak. Tekerlekli sandalye gerekebilir. Ayrıyeten bu evrede, parkinson hastası şahıslarda baş karışıklığı, sanrılar ve halüsinasyonlar görülebilir.

Bu en yaygın parkinson hastalığı evre sistemidir, lakin parkinson hastalığı için alternatif evreleme sistemleri de kullanılır.

Parkinson hastalığının teşhisi

Parkinson teşhisinde özel bir test yoktur. Teşhis sıhhat hikayesine, fizikî ve nörolojik bir muayenenin yanı sıra belirti ve bulguların gözden geçirilmesine dayanarak yapılır. CAT taraması yahut MRI üzere görüntüleme testleri, öbür şartları ekarte etmek için kullanılabilir. Bir dopamin taşıyıcı (DAT) taraması da kullanılabilir. Bu testler parkinson hastalığının teşhisini koyamazlar fakat başka şartları ekarte etmede yardımcı olabilir ve hekimin teşhisini destekleyebilir.

Parkinson diyeti

Parkinson tanısı alan bireyler için beslenme stili günlük ömürde kıymetli bir rol oynayabilir. İlerlemeyi tedavi etmeyecek yahut önleyemeyecek olsa da, sağlıklı bir diyetin birtakım kıymetli tesirleri olabilir. Parkinson, beyindeki dopamin düzeylerinin azalmasının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Hormon düzeylerini besinlerle doğal olarak artırabilirsiniz. Tıpkı halde, makul besinlere odaklanan sağlıklı bir diyet kimi semptomları azaltabilir ve hastalığın ilerlemesini önleyebilir.

Antioksidanlar: Antioksidanlar oksidatif gerilimi ve beyefendisine ziyan gelmesini önler. Antioksidan bakımından güçlü yiyecekler ortasında fındık, çilek ve birçok zerzevat bulunur.
Bakla: Bu limon yeşili fasulye gibisi zerzevat, kimi parkinson ilaçlarında kullanılan unsur ile tıpkı husus olan levodopa içerir.
Omega 3: Omega 3 yağ asitleri beyninizin ziyan görmesini önleyebilir. Somon, istiridye, soya fasulyesi, keten tohumu ve barbunyada uygun sayılabilecek ölçüde omega 3 yağ asidi bulunur.

Kaçınılması gereken yiyecekler

Süt eserleri: Süt ve süt eserleri, parkinson hastalığı geliştirme riski ile ilişkilendirilmiştir. Süt eserlerindeki bir husus, beyninizdeki oksidasyon düzeylerini olumsuz istikamette etkileyerek semptomları daha kalıcı hale getirebilir. Bu tesirin erkeklerde bayanlardan daha güçlü olduğu ve kalsiyum ile desteklenmeyenlerde görülmediği gösterilmiştir. Süt, peynir ve yoğurt üzere süt eserleri tüketmeyi bırakacaksanız, diyetinizde kalsiyum kaybını telafi etmek için bir kalsiyum desteği düşünebilirsiniz.

Doymuş yağ içeriği yüksek besinler: Doymuş yağ oranı yüksek besinlerin parkinson gelişiminde oynadığı rol hala araştırılmaktadır ve birçok vakit çelişkilidir. Kimi hudutlu araştırmalar ketojenik, düşük proteinli diyetlerin parkinson hastaları için yararlı olduğunu göstermiştir. Başka araştırmalar, doymuş yağ alımının riski yükselttiğini bildiriyor. Fakat genel olarak kızartılmış yahut çok işlenmiş yiyecekler metabolizmanızı değiştirir, kan basıncını yükseltir ve kolesterolünüzü tesirler. Bunların hiçbiri bedeniniz için düzgün değildir, bilhassa de parkinson tedavisinde tüketilmemesi gerekir.

Sorularınız için e-posta atabilirsiniz.

Dyt. Serkan Sıtkı Şahin